Rok 2026 przyniesie w Polsce falę istotnych nowelizacji prawnych, które dotkną niemal każdego aspektu prowadzenia działalności gospodarczej. Zmiany obejmą kluczowe obszary – od prawa pracy, przez prawo budowlane i planowanie przestrzenne, aż po nowe uprawnienia organów kontroli. Wiele z tych regulacji to efekt wdrażania dyrektyw unijnych, cyfryzacji administracji oraz reformy wymiaru sprawiedliwości. Jednak znaczna część projektów wciąż znajduje się w procesie legislacyjnym, co rodzi niepewność i wymaga od przedsiębiorców stałego monitorowania sytuacji.
Aby pomóc Państwu przygotować się na nadchodzące wyzwania, eksperci Zwyrtek & Partners przygotowali przewodnik po najważniejszych zmianach prawnych na 2026 rok.
Prawo Pracy: Cyfryzacja i Wzmocnienie Praw Pracownika
Nowe regulacje w prawie pracy mają na celu zwiększenie transparentności, ochronę praw pracowników oraz cyfryzację procesów kadrowych.
- Nowe zasady liczenia stażu pracy: Od 1 stycznia 2026 r. do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, wliczane będą nie tylko umowy o pracę, ale także okresy pracy na podstawie umów zlecenia, o dzieło, prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej czy pracy za granicą. Zmiana ta, mająca moc wsteczną, pozwoli wielu osobom na uzyskanie dłuższego urlopu wypoczynkowego (26 zamiast 20 dni) czy wyższych odpraw. Dla pracodawców oznacza to jednak dodatkowe obowiązki administracyjne związane z weryfikacją dokumentacji przedstawianej przez pracowników.
- Jawność wynagrodzeń: Wdrażając dyrektywę UE, ustawodawca wprowadza obowiązek podawania widełek płacowych w ofertach pracy (za brak informacji grozić będzie kara do 30 tys. zł). Pracownicy zyskają prawo do informacji o średnich zarobkach na podobnych stanowiskach w firmie, a klauzule poufności dotyczące wynagrodzeń staną się nieważne. Duże firmy (powyżej 100 pracowników) będą dodatkowo zobowiązane do raportowania tzw. luki płacowej.
- Nowa definicja mobbingu i zakaz bezpłatnych staży: Z definicji mobbingu zniknie wymóg „długotrwałości”, co ułatwi pracownikom dochodzenie swoich praw w przypadku uporczywego nękania. Ponadto, wszystkie staże i praktyki będą musiały być płatne co najmniej w wysokości płacy minimalnej.
- Cyfryzacja dokumentacji: Przepisy umożliwią zawieranie umów o pracę w formie elektronicznej oraz prowadzenie pełnej dokumentacji pracowniczej w postaci cyfrowej, co ma uprościć i przyspieszyć procesy kadrowe.
Nowe Uprawnienia PIP: Rewolucja w Kontroli Umów
Jedną z najbardziej rewolucyjnych zmian jest wzmocnienie kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy, które wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. Reforma ma na celu ograniczenie nadużywania umów cywilnoprawnych i kontraktów B2B w sytuacjach, które noszą znamiona stosunku pracy.
- Przekształcanie umów B2B w umowy o pracę decyzją administracyjną: Inspektorzy PIP zyskają prawo do wydawania decyzji administracyjnych, które z mocą natychmiastową przekształcą umowę cywilnoprawną (w tym kontrakt B2B) w umowę o pracę. Stanie się tak, jeśli kontrola wykaże cechy etatu, takie jak podporządkowanie, stałe godziny czy praca w miejscu wyznaczonym przez zleceniodawcę. Dla firm oznacza to natychmiastową konieczność wypłaty wynagrodzenia zgodnego z Kodeksem pracy, prowadzenia ewidencji czasu pracy, odprowadzania pełnych składek ZUS oraz udzielania urlopów.
- Zdalne kontrole i szerszy dostęp do danych: PIP będzie mogła prowadzić kontrole zdalnie, np. przez wideokonferencje czy na podstawie dokumentów przesyłanych elektronicznie. Uzyska także dostęp do danych ZUS i KAS, co pozwoli na skuteczniejszą weryfikację legalności zatrudnienia. Kontrolą zostaną objęte nie tylko firmy, ale też inne podmioty, na rzecz których świadczona jest praca, w tym samozatrudnieni.
- Wyższe kary i krótsze terminy na odwołanie: Kary za naruszenia prawa pracy zostaną niemal podwojone i mogą sięgnąć nawet 90 tys. zł. Jednocześnie drastycznie skrócono terminy na reakcję – odwołanie od decyzji inspektora do Głównego Inspektora Pracy będzie możliwe tylko w ciągu 7 dni, a skarga do sądu – w ciągu 30 dni. Tak krótkie terminy mogą utrudnić firmom skuteczną obronę.
- Ryzyka dla przedsiębiorców: Choć przedstawiciele PIP zapewniają, że celem nie jest masowe kwestionowanie umów B2B, reforma niesie poważne ryzyka: gwałtowny wzrost kosztów zatrudnienia, odpowiedzialność karno-skarbową zarządu oraz zwiększone obciążenia administracyjne. Dlatego kluczowe staje się przeprowadzenie audytu wewnętrznego umów cywilnoprawnych pod kątem potencjalnego ryzyka ich przekwalifikowania.
Nieruchomości i Budownictwo: Cyfryzacja i Nowe Ograniczenia
Rok 2026 przyniesie również rewolucję w prawie budowlanym i planowaniu przestrzennym, która wpłynie zarówno na deweloperów, jak i właścicieli gruntów.
- Obowiązkowa instalacja światłowodowa: Nowe oraz gruntownie modernizowane budynki (w tym domy jednorodzinne) będą musiały być wyposażone w instalację światłowodową. Brak takiej instalacji uniemożliwi odbiór budynku.
- Paraliż inwestycyjny przez plany ogólne gmin: Do końca czerwca 2026 r. gminy muszą przyjąć plany ogólne, które zastąpią dotychczasowe studia uwarunkowań. Nowe przepisy wprowadzają restrykcyjne kryteria lokalizacji działek budowlanych, uzależniając je od odległości od szkoły czy terenów zielonych. Tysiące działek, zwłaszcza na obszarach wiejskich, mogą stracić status budowlany. Samorządy alarmują, że z powodu braku czasu i specjalistów nie zdążą z przygotowaniem planów, co grozi paraliżem inwestycyjnym w całej Polsce.
Uproszczenia i Nowe Regulacje: Od Spółdzielni po Kredyty Konsumenckie
Pakiet zmian obejmuje również szereg deregulacji w innych obszarach, które mają uprościć procedury administracyjne i wzmocnić prawa konsumentów.
- Prawo spółdzielcze: Nowe przepisy wzmocnią pozycję członków spółdzielni mieszkaniowych i przywrócą członkostwo osobom, które utraciły je po 2017 roku.
- Deregulacje administracyjne: Wprowadzone zostaną m.in. elektroniczne dyplomy ukończenia studiów oraz możliwość kontaktowania się ubezpieczycieli z klientami drogą mailową (za ich zgodą).
- Nowa ustawa o kredycie konsumenckim: Od listopada 2026 r. zaczną obowiązywać nowe przepisy wdrażające dyrektywy unijne, które zwiększą ochronę konsumentów na rynku finansowym.
Podsumowanie i Rekomendacje
Nadchodzące zmiany prawne wprowadzają wiele rozwiązań wspierających pracowników i cyfryzację, ale jednocześnie nakładają na przedsiębiorców nowe, kosztowne obowiązki i zwiększają biurokrację. Szczególne ryzyko wiąże się z nowymi uprawnieniami PIP oraz chaosem w planowaniu przestrzennym, który może zablokować rozwój inwestycji.
Wiele z tych regulacji to wciąż projekty, które mogą ulec zmianie. Kluczowe jest zatem proaktywne działanie i przygotowanie się na różne scenariusze.
Nie pozwól, aby zmiany w prawie zaskoczyły Twoją firmę. Skontaktuj się z ekspertami Zwyrtek & Partners, aby przeprowadzić audyt prawny, ocenić ryzyka i dostosować swoją działalność do nowych wymogów prawnych na 2026 rok.
